Türk Destan Kahramanı ve Başkurt Destanlarının Tipolojisi

İlmi Çalismalar Genis Destan Dünyasinin Sirlarini Henüz Tam Anlamiyla Açamamistir. Elinizdeki Bu Eserde Türk Destanlari, Destanlarda Hayat Bulan Kahraman Tiplerinin Özelliklerinden Yola Çikilarak İncelenmistir. Bati Folklor Çalismalari 18. Yüzyildan İtibaren Epik Verimlerde Yer Alan Kahraman Tipine Dair Nitelikleri Belirleyen Ortak Kültürel Degerleri Ve Bunlarin Suur Alti Ve Üstü Amillerini İncelemeyi Tamamlamistir. Bizde İse Folklor Unsurlarimizin Belki De En Genis Dairesini Olusturan Destan Metinleri Bu Baglamda Hiç Ele Alinmamistir. Türk Destanlarinda Yer Alan Kahraman Tipine Özgü Bir Kalibin Ortaya Konuldugu Bu Eser Bu Özelligi İle Alanda Bir İlk Olma Niteligi Tasimaktadir. Türk Kültür Sistemi Ve Dünyasi Bir Bütündür. Türk Dünyasi Edebiyatinin Ortak Mahsulleri Olan Destanlar; Tip, Karakter Ve Konu Bakimindan, Henüz Farkliliklarin Yasanmadigi Dönemlere Ait Eserlerdir. Bugün Dahi Kazak, Türkmen, Azeri, Baskurt, Kirgiz, Nogay, Karaçay Ve Diger Türk Boylari Arasinda Anlatilan Birçok Destanin, Cografyalarin Ayriligina Ragmen Ortak Olmasi, Boylara Özgü Destan Kahraman Tiplerinin De Ortak Özellikler Göstermesi Türk Kültür Ve Fikir Birliginin Devam Etmekte Olan Bir Yapiya Sahip Oldugunu Göstermektedir. Birbirlerinden Bagimsiz Olarak Olusan Destanlarimizin Kahramanlari Arasindaki Benzerligin Temeli Bu Bütünlükte Aranmalidir.İnsanoglu Animizm, Manizm, Fetisizm Ve Politeizm Gibi Dönemlerden Geçtikten Sonra Nihayet Monoteizme Ulasmistir. Bu Geçisler Her Bir İnsan Toplulugu İçin Es Zamanli Gelismemistir. Tarihin Karanlik Çaglarinda Bir Takim Toplumlar Mit Öncesi Dönemi Yasamakta İken, Bir Diger Toplumun Mitik Devri Yasiyor Olmasi Kuvvetle Muhtemeldir. Zira Günümüz Toplumlari Da Sosyolojik, Kültürel, Tarihi, İktisadi Ve Benzeri Bir Takim Farkliliklar Nedeniyle Ayni Zaman Diliminde, Farkli Medeniyet Ölçütleri İçinde Yasamaktadir. Her İnsan Toplulugu Veya Millet Geçirdigi Tarihi Tekâmüller Sonucunda Benzer Olanlar Kadar, Farkli Tefekkür Anlayislari Da Edinmistir. Bu Yüzden Özellikle Sosyal Bilim Arastirmalarinda Kültürel Anlayisi Farkli Medeniyetlerin Halk Kültürü Unsurlari İncelenirken, Asamali Tarihi Tipoloji Metodunun Dikkate Alinmasi Gerekir. Bu Yöntem Uygulanmadan, Benzeri Motif Ya Da Tipik Özelliklerden Yola Çikarak Köken Arayisina Girismek, Tartisilabilir Neticeler Dogurabilir. Dolayisiyla, Bu Çalismada Büyük Ölçüde Tarihi Tipoloji Metodundan Faydalanilmistir.Destanlarda Bütün Kültürel Ve Dinamik Faaliyetler Destanin Merkezî Kahramani Tarafindan Ortaya Konulmaktadir. Merkezî Kahramani Olmayan Bir Destan Düsünülemez. Aslinda Destanlarin Tamami Kahramanlarin Hayat Hikâyesi Seklinde Bir Anlatim İçermektedir. Kahramanlarin Hayat Hikâyelerinden Olusan Destan Türünde, Diger Türlerden Ayrilan Nokta Kahramanin Biyografisinin Kurgusunda Gizlidir. Destandaki Kurgu Tamamiyla İçinden Çiktigi Milletin Deger Ve Yargilarina Göre Kurulup, Kahramanin Hayati Üzerinden Aktarilmistir. Buna Göre Milletin Ortak Suuru, Edebî Bir Eserin Kahramani Ve Onun Mücadele Ettigi Düsmanlar Vasitasiyla Vücut Bulmustur. Destanlar Arasinda Kahramaninin Tarihi Bir Sahis Oldugu Tespit Edilenlerde Bile Kahramana Atfedilen Özellikler Gerçekle Kismen Örtüsmekte, Kahramanin Özellikleri Millî İdealizasyon İle Tasvir Olunmaktadir.