YÖS'ün Teorik ve Amaçsal Temelleri

YÖS (Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı), Türkiye'deki yükseköğretim kurumlarında lisans düzeyinde eğitim görmek isteyen yabancı uyruklu adayların üniversitelere kabul sürecinde kullanılan bir yeterlilik sınavıdır. Bu sınavın temel amacı, adayların sayısal ve sözel akıl yürütme becerilerini, analitik düşünme yeteneklerini ve genel akademik yeterliliklerini ölçerek, Türkiye'de yükseköğrenim görmeye uygun olanları belirlemektir. YÖS, adayların lise eğitimi aldıkları farklı ülkelerin eğitim sistemleri arasındaki farklılıkları standardize ederek, adil bir değerlendirme ortamı sunmayı hedefler. Genellikle Genel Yetenek (IQ), Matematik ve Geometri sorularından oluşur.

YÖS'ün Tarihsel Gelişim Süreçleri ve Güncel Durumu

YÖS, ilk olarak 1981 yılında ÖSYM tarafından merkezi olarak uygulanmaya başlanmıştır. Amacı, yabancı uyruklu öğrencilerin Türk üniversitelerine girişlerini belirli bir standartta ve merkezi bir sistemle sağlamaktı. Uzun yıllar boyunca ÖSYM tarafından yapılan bu sınav, 2010'lu yılların başında üniversitelerin kendi sınavlarını yapma yetkisi almasıyla merkezi olma özelliğini yitirmiştir. Bu dönemde birçok üniversite kendi YÖS sınavlarını (örneğin İstanbul Üniversitesi İÜYÖS) düzenlemeye başlamıştır.

Ancak, bu durum üniversiteler arasında standart farklılıklarına ve bazı sorunlara yol açtığı için, 2022 yılı itibarıyla YÖS sınavları yeniden TR-YÖS adı altında merkezi bir yapıya kavuşturulmuştur. ÖSYM tarafından hazırlanan ve uygulanan TR-YÖS, yabancı uyruklu öğrencilerin Türkiye'deki üniversitelere başvurularında kullanabilecekleri temel merkezi sınav haline gelmiştir. Bu dönüşüm, uluslararası öğrenci kabul süreçlerinde daha fazla şeffaflık ve denklik sağlamayı amaçlamaktadır.

Eleştirel Bakış Açısıyla YÖS Uygulamaları

YÖS, yabancı uyruklu öğrencilere Türkiye'de eğitim fırsatı sunsa da, çeşitli eleştirilere de maruz kalmaktadır. Bu eleştiriler genellikle şunları içerir:

• Sınavın Kapsamı ve Geçerliliği: Sınavın sadece matematik ve genel yetenek becerilerini ölçmesi, adayların akademik bilgi birikimini ve farklı disiplinlerdeki yeterliliklerini tam olarak yansıtamadığı yönünde eleştiriler vardır. Özellikle eşit ağırlık veya sözel bölümlere başvuracak adaylar için sınav içeriği yeterli görülmeyebilir.
• Hazırlık Süreci ve Maliyetleri: Sınavın kendine özgü bir formatı olması, adayların özel kurslara veya kaynaklara yönelmesine neden olmakta, bu da finansal yük getirebilmektedir.
• Mülakatların Rolü: Bazı üniversitelerin YÖS puanının yanı sıra mülakat veya portfolyo değerlendirmesi gibi ek kriterler uygulaması, süreçlerin objektifliği ve şeffaflığı konusunda soru işaretleri yaratabilir.
• Dil Engeli: Sınav Türkçe olarak yapılsa da, özellikle henüz Türkçe yeterliliği olmayan adaylar için ek bir zorluk teşkil edebilir. (Bazı üniversiteler İngilizce YÖS sınavı da yapabilmektedir.)
• Fırsat Eşitliği: Farklı ülkelerdeki eğitim sistemleri ve koşulları nedeniyle, YÖS sınavına hazırlık imkanları arasında bölgesel veya sosyoekonomik eşitsizlikler oluşabilir.

Disiplinlerarası Yaklaşımlarla Desteklenen YÖS Çalışmaları

YÖS gibi uluslararası öğrenci kabul sınavları, sadece eğitim bilimleri ve ölçme-değerlendirme disiplinleriyle sınırlı kalmayıp, psikoloji, sosyoloji, istatistik, hukuk ve uluslararası ilişkiler gibi birçok farklı alandan beslenerek incelenir:

• Psikoloji: Adayların sınav kaygısı, motivasyon ve farklı kültürlerden gelen öğrencilerin sınav performansını etkileyen bilişsel süreçleri üzerinde durur.
• Sosyoloji: YÖS'ün uluslararası öğrenci hareketliliği, kültürel entegrasyon ve eğitimde fırsat eşitliği üzerindeki etkilerini analiz eder.
• İstatistik ve Psikometri: Sınavların güvenilirliğini, geçerliliğini ve madde analizlerini bilimsel yöntemlerle yapar, böylece adil ve objektif bir değerlendirme aracı olması için veriye dayalı iyileştirmeler sağlar.
• Hukuk: Sınav süreçlerinin yasal çerçevesini, yabancı öğrencilerin haklarını ve olası itiraz süreçlerini düzenler.
• Uluslararası İlişkiler: YÖS'ün Türkiye'nin eğitim diplomasisi ve uluslararası alandaki konumlanması açısından önemini değerlendirir.

Bu disiplinlerarası bakış açısı, YÖS'ün karmaşık yapısını daha bütünsel bir şekilde kavramaya ve uluslararası öğrenci kabul sistemini sürekli olarak iyileştirmeye olanak tanır.