Mehmet Bes¸ikc¸i, Osmanlı ordusunun Birinci Du¨nya Savas¸ı’nın
gerektirdig?i yog?un insan gu¨cu¨ seferberlig?ini nasıl yu¨ru¨ttu¨g?u¨nu¨, kapsamlı
ars¸iv taramasını zengin bir su¨reli yayın ve anı-hatırat literatu¨ru¨yle
harmanlayarak aras¸tırıyor. Seferberlik kos¸ullarının devlet-toplum
ilis¸kilerini yeniden s¸ekillendirici bir etki yaptıg?ını savunan Bes¸ikc¸i, bu
su¨rec¸te Osmanlı devleti bir yandan daha merkezi^, otoriter ve milliyetc¸i bir
eg?ilime girerken, dig?er yandan toplumun seferberlik politikalarına kars¸ı
tepkiler verebileceg?i bir alanın da ac¸ıldıg?ını go¨steriyor. Zorunlu askerlik
sisteminin savas¸ yıllarındaki sancılı ama pragmatik is¸leyis¸i,yurt cephesine
nu¨fuz etmenin artan o¨nemi ve yıpratıcı cephe kos¸ullarında derinles¸en
firar meselesi kitapta masaya yatırılıyor. Go¨zden gec¸irilmis¸ yeni baskısıyla
Birinci Du¨nya Savas¸ı’nda Osmanlı Seferberlig?i, yalnızca savas¸ın askeri^
ve sosyal tarihi literatu¨ru¨ne deg?il, aynı zamanda devlet-toplum ilis¸kileri,
siyasal mobilizasyon ve milliyetc¸ilik ac¸ısından Osmanlı’dan Cumhuriyet’e
gec¸is¸ su¨reci tartıs¸malarına dao¨nemli bir katkı.
“Toplumsal akto¨rler Osmanlı seferberlik tecru¨besi esnasında devlete kars¸ı
tamamen edilgen ve pasif [deg?ildi]; devletin seferber edici politikalarının
hedefi olan insanlar faildi ve kendilerini etkileyen politikaları yeniden
s¸ekillendirebilen tepkiler u¨retiyorlardı. Bu tepkiler, giderek ko¨tu¨les¸en
savas¸ kos¸ullarında toplumsal akto¨rlerin kendi beklentileri ve o¨nceliklerinin
devletinkilerle ne kadar o¨rtu¨s¸u¨p o¨rtu¨s¸medig?ine go¨re go¨nu¨llu¨ destek
s¸eklinde tezahu¨r edebildig?i gibi, seferberlik uygulamalarına ac¸ıkc¸a direnc¸
go¨sterme s¸eklinde de olabiliyordu.”
MEHMET BES¸I?KC¸I